İŞ AKDİNİN İŞÇİ VE İŞVEREN TARAFINDAN FESHİ
İş Sözleşmesinin Feshi:
İş sözleşmesi, işçi ile işveren arasında karşılıklı yükümlülükler içeren kritik bir sözleşmedir. İşçi ve işveren, iş sözleşmesinin sona erdirilmesiyle ilgili çeşitli nedenlerle, belirli yasal ve sözleşmesel kurallar çerçevesinde fesih hakkına sahiptirler. Bu süreçler iş dünyasında önemli bir rol oynar ve her iki tarafın haklarını ve yükümlülüklerini korur.
İş sözleşmenin İşçi Tarafından Feshi
İş sözleşmeleri, genellikle belirli süreli veya belirsiz süreli olarak iki ana kategoriye ayrılır. Belirli süreli iş sözleşmeleri, önceden belirlenen bir sürenin sonunda kendiliğinden sona erer. Ancak yasal düzenlemelere göre bazı koşullarda belirli süreli iş sözleşmeleri uzatılabilir. Örnek olarak, belirli süreli bir iş sözleşmesi ilk olarak belirli bir süre için yapılmışsa, taraflar arasında anlaşma sağlanması durumunda bu süre uzatılabilir. İşveren ve işçi, işbirliği yaparak ve yazılı bir anlaşma ile, sözleşmenin süresini uzatma kararı alabilirler. Belirsiz süreli iş sözleşmeleri, taraflar arasında belirli bir süre belirtilmeksizin devam eden iş sözleşmeleridir. Bu tür iş sözleşmeleri, tarafların karşılıklı anlaşması olmadıkça veya yasal nedenler olmadıkça sona ermez. Sözleşme süresi belirli olsun veya olmasın işçi, kanunda yazılı olan ve aşağıda açıklanacak olan bazı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir.
İşçinin İş Sözleşmesini Haklı Sebeple Fesih Hakkı
- Sağlık Sebepleri Dolayısı İle Fesih
İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa,
İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa,
- Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Haller Dolayısı ile Fesih
İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa,
İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa,
İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa,
İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa,
İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,
Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmaz ise, işçi iş sözleşmesini fesih edebilir.
- Zorlayıcı Sebepler Nedeniyle Fesih
İşçinin çalıştığı iş yerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebeplerin vuku bulması halinde işçi bu sebebe istinaden iş sözleşmesini fesih edebilir.
Maaşlarımızı hiç zamanında alamıyoruz. Bu haklı fesih sebebi midir?
Evet, maaşlarınızı zamanında alamamanız iş sözleşmesiniz fesih etmeniz bakımından haklı bir nedendir. İşçinin maaşı yani ücreti kural olarak en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir. İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse, işçi bu nedene istinaden iş sözleşmesini feshedebilir. Ayrıca ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu nedenle kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır. Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz.
Sağlık problemlerim işe devam etmeme engel oluyor. Bu haklı fesih sebebi midir?
Evet, eğer sağlık sorunlarınız işe devam etmenizi zorlaştırıyorsa, bu durum iş sözleşmesini feshetmeniz için haklı bir neden teşkil eder. İş sözleşmesi, işin yapılması sırasında sağlığınızı tehlikeye atacak bir durum oluşturuyorsa veya işveren veya iş arkadaşlarınızla yakın temasta bulunduğunuz bir kişi bulaşıcı veya işinizle uyumsuz bir hastalığa yakalandıysa, iş sözleşmesini sonlandırma hakkınızı kullanabilirsiniz. Bu tür sağlık sorunları, işverenin ve işçinin güvenliği açısından ciddi bir risk oluşturduğundan, iş sözleşmesinin haklı bir şekilde sona erdirilmesine olanak tanır.
İşverenin Ücret, İş Tanımı, İşyeri Ve Benzeri İşe İlişkin Esaslı Konularda İşçiyi Kandırması
Eğer işveren iş sözleşmesi sırasında bu sözleşmenin temel noktalarından birinde yanıltıcı vasıflar, şartlar veya gerçeğe aykırı bilgiler sunarak işçiyi aldatırsa, işçi bu sebep doğrultusunda iş sözleşmesini, süre bitimini beklemeden veya bildirim süresini beklemeden feshedebilir. Örneğin, işveren iş görüşmesinde belirttiği iş tanımından farklı görevlerde çalışmasını talep ediyorsa veya işin niteliği konusunda işçiyi yanıltmışsa, işçi sözleşmeyi sonlandırma hakkına sahiptir.
İşverenin Hakaret Etmesi
Hakaret, bir kişiye kişiliğine veya onuruna zarar verecek nitelikte sözler sarf edilmesini ifade eder. İşveren, işçiye veya işçinin aile üyelerinden birine yönelik şeref ve namusa zarar verecek şekilde ifadeler kullanırsa, yani hakaret ederse, işçi, iş sözleşmesini sürenin dolmasını beklemeden veya bildirim süresini beklemeksizin sonlandırma hakkına sahiptir. Bunun yanı sıra hakarete maruz kalan işçinin manevi tazminat talep etme hakkı da saklıdır.
İşverenin Tehdit Etmesi
Tehtid, bir kişiyi bir şeyi yapmaya veya yapmamaya zorlamak veya korkutmak amacıyla kullanılan yöntemleri ifade eder. İşveren, işçiye veya işçinin aile üyelerinden birine yönelik tehdit içeren saldırılarda bulunur veya gözdağı verirse, yani tehdit ederse, işçi iş sözleşmesini sürenin dolmasını beklemeden veya bildirim süresini beklemeksizin sonlandırma hakkına sahiptir.
İşverenin Çalışanı Suça Tahrik ve Teşvik Etmesi
Ceza hukuku açısından, suça teşvik eden veya suça tahrik eden bir kişi, aynı suç nedeniyle cezalandırılır. Hukuki terimler açısından bu kişiye "azmettiren" denir. İşveren, işçiyi veya işçinin aile üyelerinden birini kanuna karşı suç işlemeye özendirecek şekilde davranır, kışkırtır veya sürüklerse, hatta işçinin veya ailesi üyelerinden birinin hapsi gerektiren bir suç işlemesine yol açarsa, işçi bu nedenle iş sözleşmesini sürenin bitimini beklemeden veya bildirim süresini doldurmadan feshedebilir.
Çalışanın İş yerinde Cinsel Tacize Uğraması
Eğer işveren işçiye cinsel tacizde bulunursa veya işçi, işyerinde diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından cinsel tacize uğrarsa ve bu tür durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli tedbirler alınmazsa, işçi iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeden feshedebilir.
İş sözleşmenin İşveren Tarafından Feshi
- İşçinin kendi kastından veya düzensiz yaşam biçiminden veya içki kötüye kullanımından kaynaklanan bir hastalığa veya sakatlığa uğraması durumunda, bu nedenle kaynaklanan sürekli devamsızlığın ardışık üç iş günü veya bir ayda toplam beş iş gününden fazla sürmesi.
- İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek kadar ciddi olduğunun Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi ve çalışmasında sakınca bulunduğunun kabul edilmesi durumunda.
- İş sözleşmesinin yapıldığı sırada işin esaslı koşullarından biri için gerekli niteliklere veya şartlara sahip olmadığı halde işçinin sahip olduğunu iddia ederek veya gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya beyanlar kullanarak işvereni yanıltması.
- İşçinin işveren veya işverenin aile üyelerinden birine hakaret eden ifadeler veya davranışlarda bulunması, aynı zamanda işveren hakkında temelsiz iftira ve ithamlarda bulunması.
- İşçinin diğer bir işçiye veya üçüncü şahıslara cinsel tacizde bulunması, örneğin iş arkadaşlarına ahlaka aykırı bir teklifte bulunması durumunda işverenin bu haklı nedenle iş sözleşmesini sonlandırma hakkı.
- İşçinin işverene, ailesi üyelerinden birine veya başka işçilere yönelik saldırılar veya ahlaka aykırı davranışlar sergilemesi.
- İşçinin işverenin güvenini kötüye kullanması, hırsızlık yapması, işverenin meslek sırlarını ifşa etmesi gibi dürüstlük ve sadakate aykırı davranışlar sergilemesi.
- İşçinin, yedi günden fazla hapis cezası alan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
- İşçinin, izin almadan veya geçerli bir sebep olmaksızın ardışık iki iş günü veya bir ay içinde iki kez herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü veya bir ayda üç iş günü boyunca işe gelmemesi.
- İşçinin, kendisine hatırlatıldığı halde görevlerini yerine getirmekte ısrar etmemesi.
- İşçinin isteği veya ihmalinden kaynaklanan nedenlerle işyerinin güvenliğini tehlikeye atmış olması, işverenin makinelerini, tesisatını veya diğer ekipmanlarını yüksek bir bedelle (örneğin bir aylık ücret tutarının üzerinde) zarara uğratması.
- İşçinin işyerinde çalışmasını engelleyen zorlayıcı bir nedenin ortaya çıkması, örneğin işçinin gözaltına alınması ve tutuklanması gibi koşullarda iş sözleşmesinin sona erdirilmesi mümkündür.
İşe İade Davası Nedir?
İşe iade davası, bir işçinin iş sözleşmesinin geçerli bir sebep olmaksızın veya hükümsüz bir nedenle feshedilmesi durumunda İş Mahkemeleri'nde açtığı bir davadır. Bu dava, iş güvencesini sağlayan bir hukuki süreçtir. İş güvencesi kapsamında çalışan bir işçi, iş sözleşmesinin geçerli bir gerekçe olmadan sona erdiği inancına sahipse, İş Kanunu'nun 20. maddesi uyarınca, fesih bildiriminde sebep belirtilmemişse veya belirtilen sebep geçerli değilse, fesih bildirimini aldığı tarihten itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açabilir. Bu dava, işçinin işe iadesini talep etme hakkını korur.